TEKNE ÇAPALARI KIYILARIMIZI ÇÖLLEŞTİRİYOR

Cengiz KARAKÖSE

Jeoloji Yük. Müh.

Tekneler alargada kalsın diye denize atılan çapalar yüzünden, kıyılarımız da yaşayan ve denizlerin akciğeri olan deniz yosunları (Posidonia eceanica, Caulerpa racemosa, Cymodocea nodosa), yaşamlarını sürdürmekte giderek zorlanıyor. Kimi yerde deniz çayırı, kimi yerde ise erişte denilen söz konusu yosunların yaşadığı bu kıyımı önlemek için, bazı önlemlerin acilen alınması gerekiyor. Her geçen gün, onarılması pek de mümkün olmayan bu tür yaralar bu yaz da açılmaya ve hâtta derinleşmeye devam edecek gibi görünüyor.

Bu sevimsiz durum, Akdeniz ve Ege’de dolaşan yüzlerce yatın, güzelim koylarımızda kalmayı tercih etmesinden kaynaklanıyor. Eğer bu durum, bugünkü hızla devam edecek olursa, yani demirleyen tekne sayısı giderek artacak olursa, kıyılarımızdaki yosunların, kısa zamanda tükeneceği kesin.

Yaşamlarını deniz diplerinde sürdüren yosunların, bilinçsizse atılan tekne çapalarıya sökülüp atılması yüzünden kıyılarımızda bugün neredeyse balık kalmadı. Hatırlarsanız geçmiş yıllarda kıyılarımızda avlanan balıkçı sayısı boldu. Bugünse bu sayı, giderek azalmakta. Çünkü, denizlerimizdeki balık sayısı giderek azalıyor.

Koylarımızda konaklayan teknelerin alargada kalmak için her koyda demir atmaları, sonrada teknelerin güvenliğini sağlama almak için çapayı taramaları yüzünden, deniz çayırları resimdeki gibi çok büyük zarar görüyor. Bu durum, deniz çayırlarını yumurtlama alanı olarak kullanan farklı balık türleri ile diğer deniz canlıları için de ortamı yaşanmaz hâle getiriyor. Bu çapa atma ve taramaların, her tekne için günde birkaç defa tekrarlandığını kabul edecek olursak, koylarda yaşanan bu tahribatın, deniz çayırlarını nasıl bitirme noktasına getirdiğini daha iyi anlarız. Eğer gelişi güzel her yere çapa atma bu hızla devam edecek olursa, balık ve diğer canlıların yumurtlama ve yaşam alanı bu güzel çayırlar, yakın zamanda yok olup gidecektir.

Eğer önümüzdeki yıllarda, gelen yat sayısı daha da artacak olursa, bundan kıyılarımız doğal olarak nasibini alacak, dolayısıyla koylarımız teknelerle dolacaktır. Tabii teknelerin çoğalması demek, alargada kalmak için atılan çapaların dip taramalarının giderek çoğalması demektir. Bu durumda balıkçıların ve kıyıdan balık avlayan vatandaşların hüsrana uğraması kaçınılmaz olacaktır.

Denizlerimiz, çeşitli dış etkenler yüzünden zaten kirleniyor. İnsan faktörünün ağır baskısı da yaşanırken, bu defa da tekne çapaları deniz ekosisteminin açık yaralarına tuz biber ekiyor. Çapaların demirleme öncesi ve sonrasında yarattığı dip taramalarının, deniz dibinde yarattığı derin tahribatı, deniz diplerinde yaşayan yosunların yok olmasına neden oluyor. Denizlerimize oksijen sağlayan bu çayırların yok olması demek, balık yuvaları ile yumurtalarının da yok olması demektir. Özetle çapa taramaları, maalesef denizlerdeki yaşamı kurutmaya devam ediyor.

İşte bu nedenle gelişmiş ülkeler, hem teknelerin kıyıdan uzakta kalmasını sağlayan, hem de deniz dibindeki yosunların tahrip olmasını engelleyen, dolayısıyla balık yuvalarının dağılmasına ve yumurtaların tahrip olmasına engel olan bir yöntemi geliştirmişler. Çapa tahribatını engelleyen bu yöntemin adı “tonozlama”dır. Bu yöntemle demirleme, akıntı yönünde aralıklı olarak bırakılan iki demir arasına yapılmakta olup, her isteyenin kafasına göre her yerde demirlemesini engellendiğinden, deniz dibindeki tahribat en aza indirilebilmektedir. Böylece söz konusu deniz çayırları, denizde yaşamın devamını sağlayan oksijeni üretmeye devam edecektir.

Bir günde, Türkiye kıyılarına demir atan tekne sayısını şöyle bir düşündüğümüz de, eğer bu tonozlar, yatların uğradığı güzelim kıyılarımıza çok sayıda yapılacak olursa, denizlerimizdeki yaşamın devamını da sağlamaya katkı sunacaktın Bu durumda bizlere düşen görevse, yerel yönetimleri bilgilendirip, onların bu tonozları yapması için harekete geçirmek olmalıdır.