“Daha Çok Sorumluluk, Daha Az Plastik” Projesi

Kazdağları Havzasına Nefes Olmaya Çalışıyor

Müge Okur

Yurttaşlık Derneği ve havzadaki sivil toplum örgütleri [Çanakkale Yerel Kalkınma Derneği (ÇAYEKA), Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği (KazDağı), Gülpınar Sürdürülebilir Yaşam Derneği (GSYD), Ayvalık Tabiat Derneği], Daha Çok Sorumluluk Daha Az Plastik Projesi ile Kazdağları ve Edremit Körfezi havzasında tarımsal üretim alanlarında plastik kirliliğinin azaltılması için katılımcılık esaslı bir atık yönetim strateji ve modelinin hayata geçirilmesi için çalışıyor. Çevre odaklı olarak beş yıldır süren bu çalışma, Kazdağları ve Edremit Körfezi bölgesinde tarımsal üretimde kullanılan tehlikeli kimyasalların ve diğer plastik ambalajlarının sosyo-ekolojik olarak güvenli, sürdürülebilir ve ekonomik açıdan uygulanabilir bir şekilde toplanması ve bertaraf edilmesi için katılımcı, havza ölçeğinde bir atık yönetimi modelinin geliştirilmesini amaçlıyor.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın Küresel Çevre Fonu Küçük Destek Programı (UNDP-GEF/SGP) desteği ile yürütülen bu çalışma, Kazdağları havzasında tarımsal üretimde kullanılan pestisit ambalajı ve sair plastik kirliliği meselesinin insan sağlığı ve ekolojik açıdan güvenli, etkili ve katılımcı bir yönetim modeliyle çözülmesi  için geliştirilen diyalog ağını Bölgesel Strateji oluşturulması için toplandı. Akçay’da 13-14 Haziran 2025 günlerinde biraraya gelen taraflar:  Küçük ve büyük ölçekli tarım üreticileri, köylüler, tüketiciler, meslek birlikleri, ticaret odaları, pestisit ve tarımsal plastik üretici ve dağıtıcıları, belediye başkanları, bölgedeki yerel yönetimlerin uzmanları ve yöneticileri, merkezi kamu idaresinin taşra teşkilatları, akademisyenler, araştırmacılar ve sivil toplum örgütleriydi.

Çalışmanın yürütücüleri meselinin bütün taraflarını biraraya getirerek bu yaşamsal ve devasa soruna karşı Genişletilmiş Sektör/Üretici Sorumluluğu ilkesi çerçevesinde bölgesel bir çözüm arayışının zemini yaratmaya çalışıyor.

Geçmiş yıllarda, özellikle plastik kirliliğine sebep olan atıkların yönetiminde, “Kirleten öder” yaklaşımının bir sonuç getirmediğini, havza ölçeğinde, spesifik konulara odaklanmanın örnek ve tekrarlanabilir örnek uygulamalar elde etmeye daha uygun olduğunu vurgulayan Yurttaşlık Derneği, yaptığı saha çalışmalarıyla pestisiti üreten, ülkeye getiren, kullanımına izin veren, kullanan ve etkilenen tüm tarafların bir araya gelerek çözümün bir parçası olmasının bir sonuç verebileceğini tespit etmiş. ZİMİD’in de (Zirai Mücadele İlaçları Üreticileri Derneği) ikinci faza aktif katılımıyla havzada küçük ama etkili yöntemlerin geliştirilebileceğini belirtiyor. Bu fazda önemli bir katılım da gıda kirliliği konusunda uluslararası standarları belirleme konusunda önemli bir forksiyonu olan Gıda ve Tarım Örgütü’nün (Food and Agriculture Organization, FAO)  Türkiye temsilciliğinin de bu çalışmalara katılmış olması. Çünkü FAO Türkiye’nin kimi Türki Cumhuriyetlerde geri dönüşüm esaslı toplama sistemleri kurmak için çalıştığı biliniyor.

Projenin bu fazında yürütülen çalımaların 2 önemli hedefi bulunuyor: İlki 2018 yılından bu yana meyve ve sebze üreticisi köylerde konteynerla pestisit kaplarını toplama çalıması yürüten Çarakkale Tarım İl Müdürlüğü’nün yürüttüğü çok değerli ve örnek çalışmasınında toplanan plastiklerin bertaraf edilmesi yerine geri dönüşüme sokulmasının zeminin hazırlanması. İkinci hedef de 2023 yılında Gömeç Belediyesi ve havzadaki en büyük tarımsal üretici şirketle imzalanan Tarımsal Plastiklerin Geri Dönüşüm Esaslı Toplama Mutabakatının yürürlüğe sokularak bu pilot uygulamanın tüm havzaya yayılması ve genişletilmesi. 

Katılımcıların Akçay’daki, toplantı sonrasındaki ortak duygusu, bu mesele etrafında bütün bileşenlerin biraraya gelerek sorunun çözümü için sorumluluk almaya istekli olmasının yarattığı heyecan ve motivasyon oldu. Yaz aylarında yapılacak görüşme ve temaslar sonrasında bu hedeflere bir adım daha yaklaşılması ve 2025 Sonbaharında somut, uygulanabilir ve izlenebilir bir Eylem Planının çıkarılması hedefleniyor.

Küresel ölçekte devasa sorunlarla yüzyüze kaldığımız bu zamanda ve ortamda küçük de olsa umut verici ve esin kaynağı yaratıcı çalışmaları izlemek önem taşıyor. Bu nedenle biz bu çalışmayı izlemeye ve size aktarmaya devam edeceğiz.