Üçü bir yerde; yüzde 3,2 büyüme, yüzde 40'ın altı enflasyon ve 2,5 puan faiz indirimi

Levent Gürses

Türkiye ekonomisiyle ilgili son bir haftada üç önemli gelişme yaşandı. TÜİK verilerine göre, Şubat ayında enflasyon 20 ay sonra ilk kez yüzde 40'ın altına düşerek yıllık yüzde 39,05 oldu. Merkez Bankası, enflasyondaki düşüş trendini göz önünde bulundurarak rahat bir biçimde faiz indirimlerini sürdürdü ve Perşembe günkü toplantısında beklenildiği gibi 250 baz puan indirim ile politika faizini yüzde 42,5’e düşürdü. TÜİK, geçen haftasının son gününde 2024 yılının son çeyreğine ait, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH)  verisini açıkladı. 2024 yılında büyüme oranı beklentilerin üzerine çıkarak yüzde 3,2 oldu, kişi başı milli geliri ise ilk kez 15 bin doları geçti.

ENFLASYONDA DÜŞÜŞ DEVAM EDECEK Mİ?

Pazartesi günü günü açıklanan Şubat ayı enflasyon verilerine göre, TÜFE önceki aya göre yüzde 2,27'le beklentilerin altında arttı. Yıllık bazda artış yüzde 39,05 oldu ve TÜFE 20 ay sonra yüzde 40'ın altına indi. Aylık enflasyondaki beklenti altı rakamda kamu hastanelerindeki katkı payındaki zammın geri çekilerek ayarlanması etkili oldu.

Enflasyon Araştırma Grubu'na (ENAG) verilerine göre ise, Şubat ayında enflasyon yıllık yüzde 79 oldu.

Ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Şubat ayında TÜFE’yi suni bir biçimde aşağı çeken etmenin yüzde 4,38 gerileyen sağlık hizmetleri olduğunu yazdı. Kozanoğlu, “Ocak’ta yüzde 23,57 artan sağlık grubu, zamların geri çekilmesiyle Şubat enflasyonunun düşük görünmesini sağladı. Geri kalan kalemlerin enflasyonu yüzde 2,55’e geliyor ki, bu bile hissedilenden düşük bir oran” yorumunu yaptı.

Hazine eski Müsteşarı, iktisatçı Mahfi Eğilmez ise, enflasyonda baz etkisinin Mayıs ayına kadar süreceğini belirterek, "Enflasyon beklediğimin altında geldi. Buralarda baz etkisi etkili. Mayıs’a kadar böyle gideceğiz asıl Haziran’ı beklememiz gerek. Buraya bakıp enflasyon düşüyor, oldu bitti demememiz lazım. Yılın son 3-4 ayında ne olacağı çok önemli” diye konuştu.

ENFLASYONUN YÜKÜNÜ SIRADAN VATANDAŞ SIRTLANIYOR

Eğitim hem aylık hem de yıllık bazda en çok artış görülen grup oldu. Aylık artış yüzde 9,92 olurken, son bir yıldaki artış yüzde 94,90 olarak gerçekleşti.

Şubat’ta aylık bazda gıda yüzde 3,17, işlenmiş gıda yüzde 4.70, enerji yüzde 3.58, kira yüzde 5.24, ulaştırma yüzde 7.30 arttı, bu da enflasyonun ana yükünü hala sıradan vatandaşın sırtlandığını gösteriyor.

Yıllık bazda konutta yüzde 70,81, lokanta ve otellerde yüzde 45,90, sağlıkta yüzde 43,02, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 39,14, gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 35,11 fiyat artışı gerçekleşti.

Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yurtiçi ÜFE) ise, Şubat'ta yüzde 2,12 artış gösterirken, yıllık bazda yüzde 25,21 arttı. Yurtiçi ÜFE yıllık bazda Aralık 2020'den beri en düşük düzeye indi.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, "Dezenflasyon sürecini destekleyen maliye ve gelirler politikaları ile beklentilerdeki iyileşme sayesinde enflasyondaki istikrarlı düşüşün devam etmesini bekliyoruz" dedi.

DİSK-AR: NET ASGARİ ÜCRET 2 AYDA 1640 TL AZALDI

DİSK-AR tarafından yayımlanan Ücret Kayıpları İzleme Raporu'na göre, net asgari ücrette sadece iki ayda toplam 101,2 milyar liralık  gelir kaybı yaşandı ve net asgari ücret 1.640 lira azaldı. Asgari ücretin 1,5 katı maaş alan çalışan 2.330 lira, 2 katı maaş alan bir çalışan ise 3.020 lira kaybetti. En düşük emekli maaşı 1.074 lira eridi ve reel olarak 13.395 liraya geriledi.

TÜİK verilerine göre, 2025 yılının Ocak ve Şubat aylarında iki aylık resmi enflasyon oranı yüzde 7,42 olarak kaydedildi. Bu süreçte enflasyon nedeniyle emek gelirlerinde toplam 101,2 milyar liralık bir kayıp yaşandı. İşçi ücretlerinde enflasyon kaynaklı kayıp 55,8 milyar, memur maaşlarındaki kayıp 22,6 milyar, emekli aylıklarındaki kayıp ise 22,8 milyar lira olarak hesaplandı. DİSK-AR, bu kaybın ilerleyen aylarda daha da büyüyerek artacağını öngördü.

BİST YÜKSELİŞTE, EURO İLK KEZ 39 LİRAYI AŞTI

Faizdeki indirim döviz kuru ve borsa da yavaş yavaş kıpırdanmalara neden oluyor. BİST 100 endeksi, Perşembe günkü 10.459 puandan kapanış itibarıyla bir haftada yüzde 8,29 yükselerek dünyanın öhde gelen borsaları arasında en yüksek haftalık yükselişi kaydetti.

BİST 100 endeksi, aylık yüzde 5,1 performans ile Moskova, Hong Kong, Viyana, Frankfurt ve Polonya borsalarından sonra geldi. 

ABD Doları karşısında güçlenmesinin de etkisiyle Euro, lira karşısında ilk kez 39 lirayı aştı. 6 Mart Perşembe günü 39,40 liradan kapanan Euro, bir haftada yüzde 3,8 değer kazandı.

KREDİ VE MEVDUAT FAİZLERİ DE DÜŞÜYOR

TCMB'nin Perşembe günkü toplantısında politika faizini 250 baz puan indirimle yüzde 42,5'e indirmesi de enflasyondaki düşüşün ardından geldi. Merkez Bankası'nın istikrarlı biçimde faiz indirimi kredi ve mevduat faizlerinde düşüşe neden oluyor. TCMB verilerine göre, ihtiyaç kredisi ortalama faiz oranı 20 Aralık'ta yüzde 69,23 seviyesindeydi. Bu oran, 21 Şubat haftasında yüzde 63,11'e geriledi. Yıllık bileşik mevduat faizi ise 20 Aralık'ta yüzde 59,44 iken 21 Şubat'ta yüzde 51,75'e indi.

İSTANBUL'DA YAŞAM MALİYETİ BİR YILDA YÜZDE 54 ARTTI

İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) İstanbul’da Yaşam Maliyeti Şubat 2025 sonuçlarına göre, İstanbul’da yaşamanın maliyeti son bir yılda yüzde 54,47 oranında yükseldi. Dört kişilik bir ailenin aylık ortalama yaşam maliyeti 85 bin 453 liraya ulaştı. İstanbul’da yaşamanın maliyeti bir önceki aya göre yüzde 3,10 artarken, şubat ayında dört kişilik bir ailenin 85 bin 453 lira olan ortalama yaşam maliyeti geçtiğimiz aya göre 2 bin 573 lira arttı.

Temel tüketim maddelerinin bir önceki yılın şubat ayına göre fiyat artışlarına bakıldığında en çarpıcı fiyat artışlarından birinin yüzde 42,38 artış oranı ile bebek maması ürün fiyatlarında yaşandığı görüldü. Bisküvi fiyatları yüzde 86,05, tuvalet kağıdının yüzde 95,01, domatesin fiyatının da yüzde 50,25 oranında arttığı görüldü.

BÜYÜME SÜRPRİZ YAPTI ANCAK DÜŞÜK KUR PARLAK BİR CİLA YAPMIŞ GÖZÜKÜYOR

Geçen hafta Cuma günü ise, 2024'ün son çeyreğine ait büyüme verisi açıklandı ve yılın tamamında Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) yüzde 3.2 büyüdü. 2023’te büyüme yüzde 5,1 olmuştu.

TÜİK verilerine göre, 2024'te Türkiye ekonomisinin büyüklüğü 1,32 trilyon dolara yükseldi, kişi başı GSYİH ilk kez 15 bin doları aşarak 15.463 dolara çıktı. 2024 yılının son çeyreğinde yıllık büyüme yüzde 3 olarak gerçekleşti.

MAHFİ EĞİLMEZ: DOLAR CİNSİNDEN GSYİH OLMASI GEREKENİN OLDUKÇA ÜZERİNDE

Büyüme verilerini yorumlayan iktisatçı Mahfi Eğilmez, 2021 Eylül'ünden itibaren enflasyonun oldukça altında tutulan USD/TL kurunun GSYH ve kişi başına gelirin dolar cinsinden olması gerekenin oldukça üzerinde görünmesini sağladığını vurguladı.

Eğilmez, ekonominin deprem inşaatları ve özellikle hane halkının kredilere dayalı tüketimi ile dolaylı vergilerdeki büyük artışlar eliyle büyüyebildiğini vurgulayarak, ”2023 yılında yaşanan büyük tüketim patlamasının (yüzde 13,5 oranındaki artış) 2024 yılında tekrarlanmadığını görebiliyoruz. Devletin nihai tüketim harcamalarında ve toplam yatırım harcamalarında da gerileme söz konusu olmuş. Türkiye’nin potansiyel büyümesini yüzde 4,5 – 5 olarak alırsak 2024 büyümesinin potansiyelin altında kaldığını görebiliriz” dedi.

İNŞAAT VE FİNANS BÜYÜRKEN, SANAYİ NEREDEYSE DURDU

2024'te büyümeye en yüksek katkı 2,4 puanla hanehalkı tüketimi verdi.

Büyüme verilerinde inşaat ve finans sektörlerinin bir araya gelerek ranta dayalı bir sistem oluşturması ve sanayi sektörünün payının düşüşte olması dikkat çekiyor. 2024'te sektörler bazında en hızlı büyüme yüzde 9,3 ile inşaat sektöründe oldu. GSYİH'yı oluşturan sektörlerden; Vergiler eksi sübvansiyonlar yüzde 7,7, finans ve sigorta yüzde 4,9, tarım yüzde 3,9, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 3,4, hizmetler yüzde 3,1, gayrimenkul yüzde 2,4 büyüdü. Sanayi sektörü ise sadece yüzde 0,5 arttı.

İŞSİZLİK % 8,4’E İNDİ

Diğer yandan işsizlik yıla düşüşle girdi. TÜİK verilerine göre, Ocak ayında işsizlik oranı yüzde 8,4 seviyesinde gerçekleşti. 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2025 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre 25 bin kişi azalarak 3 milyon 2 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,1 puan azalarak %8,4 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde yüzde 6,5 iken kadınlarda yüzde 12,1 oldu.

DIŞ TİCARET AÇIĞINDA % 22 ARTIŞ

Ocak ayında dış ticarette ise, iç karartıcı bir tablo söz konusu oldu.  Ocak ayında ihracat yüzde 5,8, ithalat yüzde 9,6 arttı. İhracat 21 milyar 165 milyon dolar, ithalat 28 milyar 703 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı ise, bir yıl önceki aynı döneme göre yüzde 21,9 yükselişle 7 milyar 538 milyon dolara sıçradı. Tüketim malları ithalatı ise, bir yıl öncesine göre yüzde 20,6 artarak aylık 3 milyar 992 milyon dolara çıktı.

KREDİ BORÇLARI KATLANARAK ARTIYOR

Tüketici kredileri bir yılda 530 milyar 828 milyon lira artarken, yılbaşından bu yana 328 milyar 754 milyon lira kredi borcu yasal takibe düştü. BDDK'nin 21 Şubat 2025 haftalık verilerine göre, tüketici kredileri 2 trilyon 92 milyara liraya ulaşırken bireysel kredi kartlarında borç 1 trilyon 875 milyar lira oldu.

Tüketici kredileri geçtiğimiz yıl 23 Şubat haftasında toplam 1 trilyon 562 milyar lira iken 2025 yılının 21 Şubat haftasının aynı dönemine kadar vatandaşın kredi yükünde bir yılda 530 milyar 828 milyon lira artış yaşandı.

Halkın borçlanması her geçen gün artarken tüketici kredilerinde yılın ilk ayından bu yana toplamda 73 milyar TL artış oldu. Tüketici kredilerinde en büyük pay 1 trilyon 492 milyar TL ile ihtiyaç kredilerinde olurken, konut kredisi ise 531 milyar TL ile ikinci sırada yer aldı.

ENERJİ SEKTÖRÜNDE ÜRETİLMEYEN ELEKTRİĞE REKOR TEŞVİK

Bu arada, haftanın en çarpıcı ekonomi haberi enerji sektörüyle ilgiliydi. Evrensel gazetesinin yazdığına göre, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), 2025 Ocak ayı için elektrik üretim tesislerine 1 milyar 50 milyon lira kapasite teşviki dağıttı. Yani, 32 elektrik üretim şirketi üretmedikleri enerji için teşvik aldılar. Kolin 123 milyon, ENKA 160.1 milyon, Limak 61.3 milyon ve Sabancı da 52 milyon lira aldı.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz, özelleştirilen elektrik santrallerine ödenecek teşvik tutarının bir servet transferi olduğunu belirtti. Yavuzyılmaz, ""AK Parti özelleştirmeler yoluyla Türkiye’deki elektrik üretiminin yüzde 83’ünü özel elektrik üretim şirketlerine teslim etti. Şimdi de bu santrallara 2025 yılında devasa bir teşvik ödemesi yapma kararı alındığını belgeledik. 2025 yılında, özel elektrik üretim santrallerine ödenecek kapasite mekanizması teşvik tutarı, 17 milyar 500 milyon lira. Bu teşvik tutarı, 791 bin 711 adet asgari ücrete veya 1 milyon 209 bin 482 adet emekli maaşına denk geliyor. Üretilmemiş elektrik için santrallere ödenecek bu teşvik bir servet transferidir" dedi.

TRUMP YENİ GÜMRÜK VERGİLERİ AÇIKLADI

Dünyaya baktığımızda ABD Başkanı Donald Trump, öngörülemezliği ile küresel ekonomiyi altüst etmeye devam ediyor. Trump, daha önce ertelediği Kanada ve Meksika'dan ithal edilen ürünlere yönelik yüzde 25 gümrük vergisini 4 Mart itibarıyla yürürlüğe koydu.

Yumuşadığı iddia edilen Çin'e yönelik gümrük vergisi oranını yüzde 10'dan yüzde 20'ye çıkardı. Trump, ABD’ye gelen fentanil akışını önlemede başarısız olduğu gerekçesiyle Çin'e yönelik gümrük vergilerini yüzde 10'dan yüzde 20'ye çıkarma kararı aldığını belirtti. Trump, 1 Şubat'ta imzaladığı kararname ile Çin'den yapılan ithalata yüzde 10 gümrük vergisi getirmişti. Söz konusu uygulama , 4 Şubat'ta yürürlüğe girmişti. Trump, daha önce yaptığı açıklamada Çin’e yönelik gümrük vergisi oranının artabileceği uyarısında bulunmuştu.

ABD Başkanı Donald Trump, yine yapacağını yaptı ve daha sonraki açıklamalarında  Kanada ve Meksika’ya uygulanan yeni gümrük vergilerinin bir ay boyunca otomobil sektörü ile belirli tarım ürünlerine muaf olacağını bildirdi.

TRUMP: GÜMRÜK VERGİLERİ ABD’Yİ ZENGİNLEŞTİRECEK

Geçen hafta modern ABD tarihinin en uzun Kongre konuşmasını yapan Trump, gümrük vergileri konusundaki kararlılığının zayıflamadığını, yaygın ve geniş kapsamlı yeni ithalat vergilerinin gümrük vergisi gelirlerinde trilyonlar sağlamasını umduğunu söyledi. ABD Başkanı Trump, “Gümrük tarifeleri Amerika'yı yeniden zenginleştirmek ve Amerika'yı yeniden büyük yapmakla ilgili. Biraz huzursuzluk olacak ama biz bunu sorun etmiyoruz" dedi.

MUSK'IN SERVETİ BEKLENTİLERİN AKSİNE ERİYOR

Tesla'nın patronu ve ABD Başkanı Trump'ın en yakınındaki danışmanı Elon Must, beklentilerin tersine servet kaybına uğruyor. Tesla hisseleri yüzde 40'tan fazla değer kaybederken Elon Musk'ın serveti zirve noktasına göre 5 Mart itibarıyla 116 milyar dolar azaldı. Tesla hisselerinin 480 dolar gibi rekor bir fiyatla kapandığı 17 Aralık'taki Elon Musk'ın ulaştığı 464 milyar dolarlık servet, 116,3 milyar dolar azalmış durumda.0

2025 WALL STREET’E HİÇ YARAMADI.

Musk’ın servetinin azalması ABD Borsalarındaki düşüşle bağlantılı. 6 Mart Perşembe kapanışta S&P 500 ve Nasdaq 100 endeksleri son 4 ayın en düşüğüne indiler. Ticaret savaşı ve ABD’nin ekonomik politikasına ilişkin belirsizlik endişesi hisse senetlerinde sert  satışa  neden oluyor. 6 Mart itibarıyla haftalık olarak S&P 500 yüzde 3.63, Nasdaq yüzde 4,13, Dow Jones ise yüzde 2.88 değer yitirdiler. Amerikan borsaları dünyada geçen haftanın en çok değer yitirenleri oldu.

ECB FAİZ DÜŞÜRDÜ, EURO DEĞERLENİYOR

Avrupa Merkez Bankası (ECB) Perşembe günü, beklenildiği gibi politika faizinde 25 baz puan indirime giderek, temel refinansman oranını yüzde 2,65'e ve borçlanma oranını yüzde 2,90'a çekti. ECB, para politikasının daha az kısıtlayıcı hale geleceği ve daha fazla faiz indirimine potansiyel bir ara verileceği sinyalini verdi. Euro bölgesinde bu yıl enflasyonun ortalama yüzde 2.3 olması bekleniyor.

ALMANYA “BORÇ FRENİNDEN” TAVİZ VERİYOR

Almanya'da 'Büyük Koalisyon'a doğru gidiliyor. Seçimi birinci sırada bitiren Hıristiyan Birlik (CDU/CSU) ile Sosyal Demokrat Parti'nin (SPD) temsilcileri, daha yüksek savunma harcamaları için anayasada borç freninin gevşetilmesi ve altyapı alanlarında acilen ihtiyaç duyulan yatırımlar için 500 milyar Euro’luk fon kurulması konusunda anlaşmaya vardı. İstikrarı ve değişime olan direnci ile bilinen Almanya’da yıllardır yapılmayan değişiklikler bir günde gündeme geldi.

Almanya’nın anayasası gereği, denk bütçesi olması ve borçlanmaması gerekiyor. Ancak, GSMH’nın yüzde 1’ini aşan savunma harcamalarının “borç freni” adı verilen Anayasal bir sınırdan muaf tutulması konusunda olası koalisyon ortakları arasında anlaşma sağlandı. Ayrıca, altyapıya özel 10 yıla yayılacak 500 milyarlık fon oluşturuldu. Borçlanma ile ilgili eyaletlere yönelik düzenlemeler gevşetilecek.

'Büyük Koalisyon' (GroKo) olarak bilinen koalisyon hükümetinde başbakan olarak görev alması beklenen CDU Başkanı Friedrich Merz, “Avrupa’nın savunmasınının güçlendirilmesi gerek” dedi.

SAVUNMA SEKTÖRÜ BÜYÜME TAHMİNLERİNİ YÜKSELTTİ

Almanya'nın savunma harcamalarını artırma planı etkili oldu. Yatırım bankası Goldman Sachs, Almanya’nın savunma harcamalarını artırma planının sadece ülke ekonomisini değil, Euro Bölgesi’ndeki diğer ülkeleri de olumlu etkileyeceğini öngörerek 2026 yılı için Almanya'nın büyüme tahminini yüzde 0,5'e, Euro Bölgesi tahminini ise yüzde 1,3'e yükseltti.