İki süper ekonomik gücün yumuşaması piyasaları rahatlattı

Levent Gürses

Küresel ekonomiyi ve piyasaları altüst eden gümrük vergileri savaşında geçen hafta önemli bir adım atıldı. Çin ve ABD’li yetkililer tırmanan ticaret savaşı gerilimini çözüme kavuşturmak için ikili müzakerelere başlama kararı aldı. İki ülkenin yetkililerinin İsviçre’de görüşeceği haberi küresel piyasaların da rahat bir nefes almasını sağladı.

ABD Hazine Bakanı Scott Bessent ve Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer’ın İsviçre’de Çinli yetkililerle görüşeceğini duyurmasının ardından Çin tarafı da Ekonomik İlişkilerden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Hı Lifıng’ın ABD’li yetkililere görüşeceğini doğruladı. Çin Dışişleri Bakanlığı, Başbakan Yardımcısı Hı’nın, 9-12 Mayıs tarihlerinde İsviçre’yi ziyaret edeceği ve burada temaslarda bulunacağını açıkladı. Çin-ABD ekonomik ve ticari ilişkilerinden sorumlu birinci yetkili olan Başbakan Yardımcısı Hı’nın, ABD’nin bu konudaki birinci yetkilisi Hazine Bakanı Bessent ile bir araya geleceği vurgulandı.

Bilindiği gibi, ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan’da, aralarında Çin’in de olduğu ticaret ortaklarına “karşılıklı tarifeler” kapsamında ek gümrük vergileri açıklamıştı. Ancak bir hafta sonra Çin haricindeki ülkelere gümrük vergilerini 90 gün süreyle askıya aldığını bildirdi. ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşı ise şiddetlenmiş ve yaşanan restleşme sonunda ABD, Çin’e yüzde 145, Çin ise ABD’ye yüzde 125 varan gümrük vergisi uygulayacağını açıklamıştı.

İki dev ekonominin temsilcilerinin olumlu yönde bir adım atarak görüşecek olmasına Wall Street ve diğer uluslararası piyasalar da olumlu yanıt verdi. 8 Mayıs Perşembe itibarıyla haftalık bazda; Dow Jones yüzde 1,5, S&P 500 yüzde 1,1 ve Nasdaq endeksi yüzde 1.2 yükselirken, Avrupa’da Frankfurt Borsası’nın DAX endeksi yüzde 3,8, Milano Borsası’nın FTSE MIB endeksi yüzde 3,6 yükseldi. Çin borsalarının endeksleri de haftalık yüzde 2-3 seviyesinde değer kazandı.

Geçen haftanın diğer önemli gelişmeleri şöyle:

Ekonomiyi toparlamak için demokrasiye ihtiyaç var

Hazine eski Müsteşarı, ekonomist Dr. Mahfi Eğilmez kişisel bloğunda yer alan “Rezerv Erimesine Karşı TCMB Önlemleri” başlıklı yazısında, “Ekonomiyi toparlamak için demokrasiye ihtiyaç var” dedi. Eğilmez, Merkez Bankası’nın 19 Mart’tan bu yana uyguladığı politikaları değerlendirerek “Bu artık yalnızca ekonomik kararlarla, para politikası uygulamalarıyla olabilecek gibi görünmüyor. Türkiye, hızla bozulmakta olan ekonomiyi toparlayabilmek için siyasal sistemini yeniden güçler ayrımına dayalı demokrasiye ve hukuk sistemini tam anlamıyla tarafsız ve bağımsız bir sisteme döndürmek zorunda” dedi.

Bank of America’dan faiz indiriminde gecikme ve durgunluk uyarısı

Bank of America, Türkiye’de ilk faiz indiriminin Temmuz ayına sarkabileceğini, enflasyonda yukarı yönlü bir sürpriz halinde ise bu sürecin Eylül’e ötelenip ekonomiyi resesyona (durgunluğa) sürükleyebileceğini açıkladı.

Bank of America’nın raporunda, ilk faiz indirimine ilişkin beklentiler Haziran ayından Temmuz ayına ötelenirken, enflasyonun yukarı yönlü bir sürpriz yapması halinde indirimin Eylül’e ötelenebileceği ve bu durumda ekonominin resesyona girebileceği öngörüldü. Raporda, “Faiz indirimlerinin zamanlaması Türkiye ekonomisinde sert bir iniş olup olmayacağını belirleyebilir. TCMB faiz indirimlerini Eylül veya sonrasına ötelerse, bize göre ekonomide resesyon olabilir. Bu kararı alırken sadece enflasyon değil, rezerv verilerinin de önemli olacağını düşünüyoruz” denildi.

TÜİK enflasyonu Nisan’da düştü ve inandırıcı bulunmadı, ENAG’a göre yüzde 73,88

TÜİK verilerine göre, Nisan ayında TÜFE yüzde 3 artarken, yıllık bazda artış yüzde 37,86 oldu. Beklenti yüzde 3,25 yönündeydi. En yüksek ağırlığa sahip 3 ana harcama grubunda aylık artışlar şöyle: gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 2,01, ulaştırmada yüzde 3,80 artış ve konutta yüzde 4,66...

TÜİK’in enflasyon verisi ekonomistler tarafından gerçekçi bulunmadı. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Birgün gazetesindeki yazısında, “Nisan enflasyonu gerçekçi değil: Ne inandırıcı ne de rahatlatıcı! TÜİK’in açıkladığı yüzde 3’lük enflasyon ne sokakla örtüşüyor ne yurttaşı rahatlatıyor. Gıda ve barınma harcamaları cepleri yakıyor. İlk dört ayda yüzde 13,36’ya ulaşan artış, hedeflerin hayal olduğunu gösteriyor” dedi.

Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) verisine göre ise, Nisan ayında enflasyon aylık 4,46 yıllık yüzde 73,88 oldu.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Gıda Fiyat Endeksi verilerine göre, nisan ayında aylık gıda enflasyonu yüzde 2,68 arttı; yıllık artış yüzde 30 olurken yılbaşından itibaren artış da yüzde 14,2 oldu.

İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) araştırmasına göre; İstanbul’da dört kişilik bir ailenin yaşam maliyeti Nisan ayında bir önceki aya göre yüzde 2,91 oranında artarken, son bir yılda artış oranı yüzde 51,74 oldu. Buna göre, dört kişilik bir ailenin yaşam maliyeti 90 bin 32 liraya yükseldi.

Enflasyon verisiyle birlikte kira ve işyerlerine uygulanacak tavan zam oranı da yüzde 48,73 olarak hesaplandı. Mart ayı kira artış tavanı yüzde 53,83, Nisan ayında da yüzde 51,26 olarak kaydedilmişti.

Şimşek: Yılsonunda enflasyonun tahmin aralığında kalmasını umuyoruz

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, nisan ayı enflasyon verilerine ilişkin “Yılsonu enflasyonunun tahmin aralığı içinde kalmasını öngörüyoruz” dedi. Şimşek, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Yıllık enflasyon 11 aydır geriliyor, dezenflasyon süreci devam ediyor” dedi. Şimşek, devamında şöyle dedi:

“Petrol fiyatlarındaki ılımlı seyir, sıkılaşan yurt içi finansal koşullar ve maliye politikası önümüzdeki dönemde dezenflasyona katkı sağlayacak. Yılsonu enflasyonunun tahmin aralığı içinde kalmasını öngörüyoruz.”

Şimşek’in sözünü ettiği enflasyon tahmin aralığı; yüzde 19 ile yüzde 29 ve Merkez Bankası’nın yılsonu enflasyon tahmini yüzde 24 düzeyinde bulunuyor.

Rezervler son bir yılın en düşük seviyesine indi

Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 2 Mayıs haftasında bir önceki haftaya göre 2 milyar 519 milyon dolar azalışla 138 milyar 532 milyon dolara gerileyerek 12 ayın en düşük seviyesini gördü.

2 Mayıs itibarıyla Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 1 milyar 673 milyon dolar azalışla 57 milyar 577 milyon dolara indi. Brüt döviz rezervleri, 25 Nisan’da 59 milyar 250 milyon dolar seviyesinde bulunuyordu. Bu dönemde altın rezervleri de 845 milyon dolar düşüşle 81 milyar 800 milyon dolardan 80 milyar 955 milyon dolara geriledi.

Böylece Merkez Bankasının toplam rezervleri, 2 Mayıs haftasında bir önceki haftaya göre 2 milyar 519 milyon dolar azalışla 141 milyar 51 milyon dolardan 138 milyar 532 milyon dolara indi.

Karahan, rezerv erimesi sorusuna ‘futbol skoru’ ile yanıt verdi

Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan Bütçe Komisyonunda milletvekillerinin sorularını yanıtlarken, 19 Mart’ta İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınıp tutuklanmasının ardından Merkez Bankası döviz rezervlerinde yaşanan kayba yönelik soruya futboldan örnekle yanıt verdi:

“5-2 biten bir maçta size ‘Maç nasıl geçti?’ denildiğinde ‘2 gol yedik’ demezsiniz; yani ‘5 gol attık, 2 gol yedik, net olarak 3 farkla kazandık’ dersiniz. Dolayısıyla hem artış hem düşüşü gösteriyoruz ama tabii ki son an itibarıyla, iki sene öncesine göre olan farkı da vurgulamakta fayda olduğunu değerlendiriyorum, eksi 60 milyardan pozitif seviyelere geldiğimiz bir rezerv seviyesi söz konusu.”

Birkaç günlük veriye bakıldığında rezervlerdeki erimenin bittiğini ve ters yönlü hareketin başladığını da kaydeden Merkez Bankası Başkanı Karahan, zirai donun enflasyona etkisinin ise 0,4 puan kadar olabileceğini söyledi.

Asgari ücret, 4 ayda enflasyon karşısında 3 bin TL eridi

DİSK-AR tarafından hazırlanan aylık Ücret Kayıpları İzleme Raporu’nun Mayıs 2025 verilerine göre, asgari ücret, 2025’in ilk dört ayında enflasyon karşısında 2 bin 953 TL eridi. Nisan 2025’te enflasyon kaybı emeklilerde 1.933 TL, memurlarda 7.709 TL oldu. Asgari ücretin bir buçuk katı 31.400 TL ücreti olan bir işçinin enflasyon kaybı 4.195 TL olurken, asgari ücretin iki katı düzeyinde (40.700 TL) ücreti olan bir işçinin enflasyon kaybı 5.311 TL oldu.

Rapora göre Ocak, Şubat, Mart ve Nisan 2025’te dört aylık resmi enflasyonun sadece işçi ücretlerinde yarattığı kayıp 100,4 milyar TL olarak hesaplanırken memur maaşlarındaki kayıp 34,8 milyar TL, emekli aylıklarındaki kayıp ise 41,4 milyar TL olarak gerçekleşti. Emek gelirlerindeki dört aylık toplam kayıp ise 176,6 milyar TL olarak hesaplandı.

Yoksulluğa 2025’in ilk çeyreğinde 48,7 milyar TL harcandı

Yoksulluk derinleştikçe sosyal yardım yaması daha da büyüdü. Bütçesinin yüzde 54’ünü yoksullukla mücadele için ayıran Aile Bakanlığı, yoksulluğu gizlemek için 2025’in ilk çeyreğinde 48,7 milyar TL harcadı.

Birgün gazetesinin özel haberine göre, derin yoksulluğu perdelemek için 2025 yılının Ocak ve Şubat aylarında 31 milyar 522 milyon TL harcayan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın, “Yoksullukla Mücadele” kapsamında Mart ayında yaptığı harcama 17 milyar 250 milyon TL’ye ulaştı. Yılın ilk üç ayında “Yoksullukla Mücadele” adı altında harcanan paranın toplamı, 48 milyar 733 milyon TL olarak hesaplandı. Bu harcamanın 30 milyar 3 milyon TL’sini, “Sosyal Güvenliği Olmayanların Sağlık Primi Giderlerinin Karşılanması” harcaması oluşturdu.

TMSF’nin el koyduğu şirket sayısı 770’e ulaştı

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) tarafından el konulup kayyım atanan özel şirket, holding, banka, finans kurumları, inşaat, tekstil, turizm, gıda gibi farklı sektörlerde faaliyet gösteren şirket sayısı 30 Nisan 2025 itibarıyla 770’e ulaştı.

Yılbaşından bu yana gerçekleştirilen farklı soruşturmalar ve son olarak CHP’nin cumhurbaşkanı adayı Ekrem İmamoğlu ve İBB üst düzey bürokratlarıyla, iş insanlarına yönelik 19 Mart operasyonları sonrası onlarca şirkete TMSF tarafından kayyım atanırken, taşınır-taşınmaz mal varlıklarına, banka hesaplarına da el konuldu.

ANKA’dan Zülfikar Doğan’ın haberine göre, TMSF listesindeki şirketlerin yıllık ciroları toplamı 100 milyar TL’ye yaklaştı. Ayrıca, son birkaç ayda el konulan onlarca yeni şirket ve mal varlıklarının getirisi ise henüz TMSF hesaplarına ve resmi kayıtlara tam olarak yansımadı.

En zengin 100 Türk’ün toplam serveti 128,5 milyar dolara çıktı

Dört yıl aranın ardından yeniden hazırlanan “En Zengin 100 Türk” listesi açıklandı. Forbes Türkiye’nin yayınladığı listeye göre, bu yıl toplam serveti 128,5 milyar doları bulan 108 kişi yer aldı. 2020 yılında yayımlanan önceki listede bu rakam 119 kişinin 100 milyar dolar toplam serveti vardı.

Listenin ilk sırasına, 5,5 milyar dolarlık serveti ile Murat Ülker oturdu. Biontech’ten Uğur Şahin 4,8 milyar dolarlık servetiyle 2’nci, Cemil Kazancı 4,3 milyar dolarlık servetiyle 3’üncü oldu.

Listeye 4 yeni isim katılırken servet dağılımındaki uçurumlar da dikkat çekti. İlk 10’daki isimlerin toplam serveti, son 10’daki isimlerin tam yedi katı. Bu yıl listeye dört yeni isim dahil oldu. Bu isimler, Safi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Safi, Gülermak Ağır Sanayi Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Tahir Güleryüz, Gen İlaç kurucusu Abidin Gülmüş ve 3 büyük altın rafinerisi sahibi Ahmet Ahlatcı oldu.

OSB’lere vergi memuru koyma fikri iş dünyasından tepki aldı

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, vergi kaçıranları tespit etmek için bütün OSB’lerin giriş ve çıkışlarında ve büyükşehirlerin bütün ana arterlerinde kalıcı olarak denetim amaçlı maliye memuru bulunduracaklarını söyledi. Şimşek’in ‘her OSB’lerin, büyükşehirlerin giriş çıkışlarına maliye memuru koyacağız’ açıklamasına tepki gösteren TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, “Her fabrikanın kapısına vergi memuru koyarak vergi gelirleri artırılamaz” dedi. TÜRMOB Genel Başkanı Emre Kartaloğlu ise, kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin sadece saha denetimleriyle başarıya ulaşamayacağını vurgulayarak yapısal reform ve dijital altyapı çağrısı yaptı. Kartaloğlu, vergi aflarının kayıt dışılığı körüklediğini ve kalıcı çözüm için bütüncül bir yaklaşım gerektiğini belirtti.

N-11 Araplara satılırken, Of Çay yeniden satılıyor

Türkiye’nin e-ticaret platformları bir bir satılmaya devam ediyor. Sözcü gazetesinin haberine göre, ilk olarak Trendyol’un Çinli e-ticaret devi Alibaba’ya, daha sonra Hepsiburada’nın Kazakistan merkezli dijital finans ve e-ticaret şirketi Kaspi.kz’ye satılmasının ardından sıra n11’e geldi. Doğuş Grubu ve Güney Koreli Sk Group tarafından 2013’te hizmete sunulan n11, yaklaşık iki yıl önce Getir’e satılmış ve daha sonra Borancılı Teknoloji’ye devredilmişti.

N11’in yeni sahibi ise Birleşik Arap Emirlikleri merkezli yatırım şirketi DMSF Holding oldu. Rekabet Kurumu, şirketin tamamının satışını resmen onayladığını açıkladı. Rekabet Kurumu, N11’in tüm paylarının ve tek kontrolünün Abu Dabi merkezli DMSF Holding Limited tarafından devralınmasına izin verdiğini duyurdu.

Trabzon’un Of ilçesinde 1985 yılında kurulan Of Çay da, 6 yıl aradan sonra yeniden satılmaya hazırlanıyor. 2019 yılında, dünyanın önde gelen kahve çay üreticilerinden Jde Peet’s tarafından satın alınan Of Çay, grubun Türkiye’deki çay operasyonlarının merkezine dönüşmüştü. Jde Peet’s, Of Çay’ın satışına gerekçe olarak, markanın çay biriminin şirketin genel kârlılık oranlarını olumsuz yönde etkilemesini gösterdi. Potansiyel alıcılar ile görüşmelerin başladığını bildiren Jde Peet’s, alınan kararlarla ilgili daha fazla detayı 1 Temmuz’da açıklayacağını duyurdu.

Fed, faizi değiştirmedi; ticaret savaşı uyarısı yaptı

ABD Merkez Bankası (Fed), politika faizini beklentiler dahilinde değiştirmeyerek yüzde 4,25-4,50 aralığında sabit tuttu. Fed, faiz oranının sabit tutulması kararının oy birliğiyle alındığı belirtti. İşsizlik oranının son aylarda düşük bir seviyede istikrar kazandığı ve iş gücü piyasası koşullarının sağlam kalmaya devam ettiği aktarılan açıklamada, “Enflasyon bir miktar yüksek kalmaya devam ediyor” ifadelerine yer verildi.

Fed Başkanı Jerome Powell, “Açıklanan büyük gümrük vergileri artışları sürdürülürse, enflasyonda artışa, ekonomik büyümede yavaşlamaya ve işsizlikte artışa yol açması muhtemel. Gümrük vergileri biraz daha netlik kazanana kadar adım atmak istemiyoruz” dedi.

Trump: Powell hiçbir fikri olmayan bir aptal

ABD Başkanı Donald Trump sıradışı ve sert çıkışlarını sürdürüyor. Kendi sosyal medya platformundan, Fed Başkanı Jerome Powell’a sert bir biçimde yüklenen Trump, “Jerome Powell hiçbir fikri olmayan bir aptal. Bunun dışında onu çok seviyorum! Petrol ve enerji çok düştü, neredeyse tüm maliyetler düştü, neredeyse enflasyon yok, gümrük vergisi parası ABD’ye akıyor.” değerlendirmesinde bulundu. Trump, Powell’ın faiz oranlarını hızla düşürmesini istiyor.

Trump yapay zeka çiplerinin önünü açtı, Nvidia hisseleri yükseldi

ABD Başkanı Donald Trump, yapay zeka çiplerinin ihracatını sınırlandıran Biden dönemine ait düzenlemeyi iptal etmeye hazırlanıyor. Ticaret Bakanlığı, eski Başkan Joe Biden’ın “aşırı bürokratik” kurallarının yerine Amerikan inovasyonunu destekleyen yeni ve sade bir düzenleme getirileceğini açıkladı. Haberler üzerine yapa zeka işlemcileri üreten Nvidia’nın hisseleri yükselişe geçti. Nvidia hisseleri 8 Mayıs Perşembe itibarıyla haftalık yüzde 2,5 ve rakibi Advanced Micro Devices (AMD) hisseleri de yüzde 2,9 değerlendi.

ABD’de işsizlik cephesinden olumlu haber...

ABD’de ilk kez işsizlik maaşı başvurusunda bulunanların sayısı 3 Mayıs ile biten haftada 228 bine düşerek piyasa beklentilerinin altında gerçekleşti. Piyasa beklentisi 231 bin olması yönündeydi. İşsizlik maaşı başvuru sayısı önceki hafta 241 bindi. 3 Mayıs haftası itibarıyla 4 haftalık ortalama işsizlik maaşı başvuru sayısı, bin kişi artarak 227 bine çıktı. Devam eden işsizlik maaşı başvuru sayısı ise 26 Nisan ile biten haftada 29 bin azalışla 1 milyon 879 bine geriledi.