Alışveriş boykotu gündeme damgasını vurdu, dünya Trump’ın gümrük vergileriyle sarsıldı

Levent Gürses

Türkiye, İstanbul Büyük Şehir Belediye Başkanı ve ana muhalefet partisi CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı Ekrem İmamoğlu, çalışma arkadaşları ve bazı ilçe belediye başkanlarının tutuklanması ile başlayan protestolar, gösteriler ve sonrasındaki gelişmelerle sarsılmaya devam ediyor.

Gösteriler sırasında tutuklanan 301 genç Bayramı cezaevinde geçirirken, 2 Nisan Çarşamba günü yapılan alışveriş boykotu hafta boyunca gündeme damgasını vurdu. Halkın bir bölümünün anayasal bir hak olan alışveriş yapmama özgürlüğünü kullanacak olması, hükümet kanadından ve iktidara yakın sivil toplum kuruluşlarından tepkilere neden oldu. Bazı bakanlar, marketlere giderek alışveriş arabalarını doldurdular ve medyaya göründüler.

Geçen haftanın iki önemli gelişmesi; Mart ayı enflasyon oranının açıklanması ve ABD Başkanı Donald Trump’ın diğer ülkelere yüzde 10 ile 50 arasında değişen gümrük vergileri uygulayacağını açıklamasıydı.

 

MART AYI ENFLASYONU

            Aylık   Yıllık

TÜİK  % 2,46% 38,10

ENAG% 3,91% 75,20

İTO     % 3,79% 46,23

 

MART ENFLASYONU; ÜÇ FARKLI ORAN, BİRİ BİRİNİN İKİ KATI

Mart ayı enflasyon rakamları açıklandı: TÜİK, ENAG ve İTO’nun açıkladığı oranlar bu ay da birbirlerinden epey farklı geldi. TÜİK’e göre Mart itibarıyla yıllık enflasyon yüzde 38, ENAG’a göre ise neredeyse iki katı olan yüzde 75 seviyesinde...

TÜİK’e göre TÜFE yüzde 2,46, Yİ-ÜFE yüzde 1,88 arttı. Mart ayında tüketici fiyatlarında yıllık artış yüzde 38,1 oldu. Böylece enflasyon Aralık 2021’den bu yana en düşük seviyeye geriledi. Üretici fiyatlarındaki yıllık artış ise yüzde 23,5 oldu.

Yİ-ÜFE ise yıllık yüzde 23,5’e yükseldi. Yİ-ÜFE ise yıllık bazda Kasım 2020’den bu yana en düşük seviyesini gördü; Kasım 2020’de yıllık artış yüzde 23,11 olmuştu.

TÜİK’in verilerine göre, Mart ayında TÜFE’nin ortalama yüzde 2,87 artacağını öngörülüyordu. Gerçekleşen veriler, hem aylık hem de yıllık bazda beklentilerin bir miktar altında kaldı.

Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise, kendi ölçümleriyle enflasyon rakamlarını açıkladı. ENAG’a göre Mart ayında enflasyon yüzde 3,91 arttı. Yıllık enflasyon ise yüzde 75,20 oldu.

İstanbul Ticaret Odası (İTO) da İstanbul’da Mart için aylık enflasyonu yüzde 3,79, yıllığı ise yüzde 46,23 olarak açıkladı.

 

TÜİK verilerine göre, ana sanayi grupları itibarıyla yıllık bazda en fazla artış yüzde 32,91 ile dayanıklı tüketim mallarında görüldü. Dayanıksız tüketim mallarında yüzde 30,89, sermaye mallarında yüzde 23,14, ara mallarında yüzde 19,78 ve enerjide yüzde 16,98 artış kaydedildi. Aylık bazda sanayinin dört sektöründe ise madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 1,52, imalatta yüzde 2,12, su temininde yüzde 2,92 artış görülürken, elektrik ve gaz üretimi ile dağıtımında yüzde 0,87 azalma yaşandı.

Ana sanayi gruplarında aylık değişimler şöyle oldu: Ara malı yüzde 2,28, dayanıklı tüketim malları yüzde 2,19, dayanıksız tüketim malları yüzde 2,26 ve sermaye malları yüzde 2,53 artarken, enerji grubunda yüzde 1,17 düşüş gerçekleşti.

ABD’DEN TÜRKİYE’YE YÜZDE 10 ASGARİ GÜMRÜK VERGİSİ

ABD Başkanı Donald Trump 3 Nisan Perşembe gününden itibaren ABD’nin diğer ülkelere karşılıklı gümrük vergileri uygulayacağını, asgari gümrük vergisi oranının yüzde 10 yüzde 50 arasında olacağını açıkladı. Trump, Türkiye’yi yüzde 10 oranında asgari gümrük vergisi uygulanacak ülkeler grubuna dahil etti.

Trump diğer ülkelere karşılıklı tarifelerin uygulanmasını öngören kararnameyi imzaladı. Beyaz Saray’da düzenlenen etkinlikte 3 Nisan’ı uzun zamandır beklenen "kurtuluş günü" olarak nitelendiren ABD Başkanı "Ülkemiz ve vergi mükelleflerimiz 50 yılı aşkın süredir sömürülüyor ama artık buna izin verilmeyecek" dedi. Bugünün ABD tarihinin en önemli günlerinden biri olduğunu vurgulayan Trump, "Bu, bizim ekonomik bağımsızlık bildirgemizdir" diye konuştu.

ABD’nin ithalat yaptığı başlıca ticaret partnerlerinden Avrupa Birliği’ne yüzde 20, Çin’e yüzde 34, Vietnam’a yüzde 46, Tayvan’a yüzde 32, Japonya’ya yüzde 24, Hindistan’a yüzde 26, Güney Kore’ye yüzde 25, Tayland’a yüzde 36, İsviçre’ye yüzde 31, Endonezya’ya yüzde 32, Malezya’ya yüzde 24, Kamboçya’ya yüzde 49, Güney Afrika’ya yüzde 30, Bangladeş’e yüzde 37 ve İsrail’e yüzde 17 tarife getirilmesi planlanıyor. Türkiye, Birleşik Krallık, Brezilya, Avustralya, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda, Mısır ve Suudi Arabistan’ın aralarında olduğu bazı ülkeler için yüzde 10 gümrük vergisi uygulanması öngörülüyor.

35 TÜRK DOLAR MİLYARDERİNİN TOPLAM SERVETİ 79,4 MİLYAR $

ABD merkezli Forbes dergisinin her yıl yayımlanan "Dünya Milyarderleri Listesi’nde" yer alan 35 Türk dolar milyarderinin bu yılki toplam serveti 79,4 milyar dolar oldu. Geçen yıl 33 dolar milyarderinin toplam serveti 71,8 milyar dolardı. Türkiye listesinde en çok dolar milyarderinin olduğu rekor yılı 2013’tü ve listede tam 44 kişi vardı ve toplam servetleri 75,3 milyar dolara ulaşmıştı. Kişi sayısı bakımında olmasa da toplam servetler bakımından bu yıl rekor yılı oldu.

Murat Ülker bu yıl 9. kez zirvede yer alıyor. Listede servetini Türkiye dışında kurulu şirketleri ile edinen dört isim de yer alıyor: ABD’de faaliyet gösteren uzay ve havacılık şirketi Sierra Nevada’nın hissedarları Eren ve Fatih Özmen Çifti ile Chobani’nin kurucusu Hamdi Ulukaya. Almanya merkezli halka açık BionTech’in kurucusu Uğur Şahin 4,3 milyar dolarlık servetiyle listenin ikinci sırasını Kazancı Holding’in CEO’su Şaban Cemil Kazancı’yla paylaşıyor.

Listede servetini en çok artıran, 800 milyon dolarla Kazancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Cemil Kazancı oldu. Listeye ilk kez geçen yıl giren Türkiye’nin en büyük özel savunma sanayi şirketi Baykar’ın büyük hissedarları Selçuk ve Haluk Bayraktar Kardeşlerin serveti de toplamda 1,1 milyar dolar arttı.

DÜNYA BANKASI’NDAN 500 MİLYON $ DEPREM DESTEĞİ

 

Dünya Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı garantisiyle Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası’na 500 milyon dolarlık yeni bir finansman sağladığını duyurdu. Finansman desteği, 6 Şubat depremlerinden zarar gören iller başta olmak üzere toplam 18 şehirde uygulanacak. Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa gibi doğrudan etkilenen illerin yanı sıra Batman, Bingöl, Kayseri, Mardin, Niğde, Sivas ve Tunceli de projeden yararlanacak.

Küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) faaliyetlerini sürdürebilmeleri için uzun vadeli finansman sağlanacak. Bu kapsamda yaklaşık 17 bin yeni istihdam fırsatı yaratılması hedefleniyor. Ayrıca bu işlerin en az üçte birinin kadınlar ve gençlere ayrılması planlanıyor. Böylece ekonomik iyileşmenin toplumsal açıdan daha kapsayıcı olması amaçlanıyor.

TÜRKİYE’NİN BRÜT DIŞ BORCU 515,5 MİLYAR DOLARA ULAŞTI

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre, Türkiye’nin brüt dış borç stoku 31 Aralık 2024 itibarıyla 515,5 milyar dolara yükseldi. 2023 yılı sonunda 499,9 milyar dolar olan dış borç böylece yüzde 3,1 oranında artış gösterdi. Türkiye’nin brüt dış borcunun milli gelire oranı yüzde 39 oldu. Türkiye’nin net dış borcu (bankacılık sektörü hariç) 2024 yılı sonu itibarıyla 261,1 milyar dolar oldu. Net dış borcun milli gelire oranı ise yüzde 19,7 seviyesinde gerçekleşti.

Avrupa Birliği kriterlerine göre hesaplanan genel yönetim borç stoku, 2024 yılı sonunda 10,72 trilyon TL’ye ulaştı. Bu borcun milli gelire oranı ise yüzde 24,7 olarak açıklandı. Kamu net borç stoku da 2024 sonu itibarıyla 7,16 trilyon TL seviyesine ulaştı.

İMALAT SANAYİ PMI ENDEKSİ SON BİR YILDIR SÜREKLİ DÜŞÜŞTE

İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) Mart 2025 dönemi sonuçları, imalat sanayindeki yavaşlama eğiliminin aralıksız bir yılı geride bıraktığını ortaya koydu. Endeks mart ayında 47,3 olarak ölçülerek, şubat ayındaki 48,3 seviyesinin gerisine düştü ve Ekim 2024’ten bu yana en düşük değeri aldı. PMI’ın 50,0 eşik değerinin altında seyretmesi sektördeki daralmaya işaret ediyor.

Yeni siparişlerdeki düşüş de sürerken, bu kalemde üst üste 21. ayda da yavaşlama yaşandı. Söz konusu yavaşlama, Ekim 2024’ten bu yana en belirgin düzeyde gerçekleşti. Yeni ihracat siparişlerinde ise Kasım 2022’den bu yana en sert düşüş gözlendi.

EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ BİR YIL SONRA İYİMSER BÖLGEDE

TÜİK, ekonomik güven endeksinin Mart ayında yüzde 1,6 oranında artarak 100,8 seviyesine çıktığını açıkladı. Böylece endeks bir yıl sonra ilk kez iyimser seviyeye geçti. Endeks bir önceki ay olan Şubat’ta 99,2 olarak gerçekleşmişti.

HEPSİBURADA’NIN SAHİBİ KASPİ.KZ, RADOBANK TÜRKİYE’Yİ SATIN ALIYOR

Hepsiburada’nın sahibi Kazakistan merkezli e-ticaret ve finans teknolojileri şirketi Kaspi.kz, Hollanda’nın köklü bankalarından Rabobank’ın Türkiye’deki faaliyetlerini devralmak için Rabobank ile resmi hisse alım sözleşmesi imzaladı. Rabobank, satış sürecinin hızlı ve sorunsuz bir şekilde tamamlanması için çalıştıklarını belirtti. Bankayı daha önce Rönesans Holding de almak istedi. Kaspi.kz, geçtiğimiz yıl Türkiye’nin önde gelen e-ticaret platformlarından Hepsiburada’nın hisselerini satın alarak dikkatleri üzerine çekti.

Diğer yandan, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), İngiliz Barclays Bank PLC’nin yüzde 100 sahip olacağı Barclays Menkul Değerler AŞ’nin kuruluşuna izin verdi.

GÜNEŞ ENERJİSİ KURULU GÜCÜNDE 5 YILDA %198’LİK ARTIŞ

Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı’nın (IRENA) “Yenilenebilir Enerji Kapasite İstatistikleri 2025” raporuna göre, Türkiye, 2020-2024 döneminde yenilenebilir enerji kurulu gücünü yüzde 40,8 artırdı. Güneş enerjisinde yüzde 198,2, rüzgar enerjisinde yüzde 46,8, biyokütlede ise yüzde 82,8 artış kaydedildi. Jeotermal enerji kapasitesi yüzde 7,5, hidroelektrik kapasitesi ise yüzde 4,5 arttı. 2024 yılında Türkiye’nin yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretim kapasitesi içindeki payı yüzde 59,3 oldu. Bu oran, dünya ortalaması olan yüzde 46,4’ün üzerinde gerçekleşti.

Dünyada ise 2020-24 arası beş yıllık dönemde güneş enerjisi kurulu gücü yaklaşık yüzde 157,6 artışla 1.865 gigavata yükseldi. Rüzgar enerjisi santralleri ise yüzde 54,4 artış göstererek 1.133 gigavat kapasiteye ulaştı. Biyokütle santrallerinin kurulu gücü yüzde 15,3 artarak 151 gigavat, jeotermal enerji santrallerinin kapasitesi ise yüzde 7 artışla 15 gigavat oldu. Hidroelektrik santrallerdeki artış yüzde 6 seviyesinde gerçekleşti ve toplam kurulu güç 1.283 gigavata çıktı.

ALTINA HÜCUM VAR; ONSU 3.100 DOLARI AŞTI

Altın rekor üstüne rekor kırıyor, sarı madenin onsu 3.168 dolara kadar çıktı. Londra piyasasında spot altın 3 Nisan perşembe itibarıyla son bir haftada yüzde 0,9, son bir ayda yüzde 6,6, yılbaşından bu yana ise yüzde 18,6 yükseldi.

Özellikle ABD Başkanı Trump’un yeni gümrük tarifeleri altının yeni rekorlar kırmasına neden oldu. Londra’da spot altının onsu Çarşamba günü 3.133 dolar ile tarihi rekor seviyeden kapandı, Perşembe günü ise bir ara 3.168 dolara kadar çıktıktan sonra 3.113 dolardan kapandı.

Altın, Trump’ın yeni gümrük vergileriyle tetikleneceğinden endişe edilen küresel ticaret savaşının ekonomideki yavaşlamayı artırabileceği beklentisiyle büyük talep görüyor. Jeopolitik ve makro belirsizliklerden kaçınmak isteyen yatırımcılar altına yöneliyor.

Türkiye’de ise 2 Nisan Çarşamba günü gram altın 3 bin 821 liraya ulaşırken, çeyrek altın 3 Nisan Perşembe günü 6.383 liraya çıktı.

GÜMRÜK VERGİLERİ PİYASALARI ALT ÜST ETTİ

ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük vergileri açıklaması başta Wall Street olmak üzere dünya borsalarını alt üst etti. 3 Nisan Perşembe günü ABD’de S&P 500 endeksi yüzde 4,8, Dow Jones endeksi ise yüzde 4 geriledi.

Japonya’nın Nikkei 225 endeksi yüzde 5, Fransa’nın CAC 40 endeksi yüzde 3,3, Almanya’nın DAX endeksi de yüzde 3 kayıpla günü bitirdi.

3 Nisan itibarıyla son bir ayda S&P 500’ün kaybı yüzde 7,6, Dow Jones’un ise yüzde 5,7’yi buldu.

Gümrük vergileri açıklamaları sonrasında yatırımcıların artan tahvil talebiyle ABD’nin 10 yıllık tahvil faizi 13 baz puan düşerek yüzde 4,07 seviyesine düştü. Dolar endeksi ise yüzde 0,2 düşüşle 103,1 seviyesinde bulunurken, Brent petrolün varili de önceki kapanışın yüzde 0,8 altında 73 dolardan satılıyor.

IMF: GÜMRÜK VERGİLERİ KÜRESEL EKONOMİYİ DERİNDEN SARSIYOR

IMF Başkanı Kristalina Georgieva, gümrük vergileri belirsizliğinin küresel ekonomiyi tehdit ettiğini söyledi. Georgieva, ABD Başkanı Trump’ın uygulamayı düşündüğü gümrük vergileri ve bu vergilere yönelik belirsizliklerin uzun süre devam etmesinin dünya ekonomisini derinden sarsabileceğini ifade etti.

Georgieva, son dönemlerde yayımlanan verilere de değinerek tüketici ve yatırımcı güveninde önemli bir zayıflama görüldüğünü, bu zayıflamanın dünya genelindeki büyüme beklentilerini doğrudan etkilediğini belirterek. "Bu durumun ekonomik büyüme beklentileri üzerinde ciddi etkiler yaratacağını biliyoruz" dedi. Georgieva, şu ana kadar durumun "dramatik" bir seviyeye gelmediğini vurgulasa da IMF’nin Nisan sonunda açıklayacağı küresel büyüme tahminlerinde küçük bir aşağı yönlü düzeltme yapma ihtimalinin arttığını söyledi.

DOLAR MİLYARDERLERİNİN TOPLAM SERVETİ REKOR KIRDI; 16 TRİLYON $

ABD merkezli Forbes dergisinin her yıl yayımlanan "Dünya Milyarderleri Listesi" zenginlerin servetlerini daha da artırdığını ortaya koydu. Tarihte ilk kez 3 bin kişiden fazla ismin yer aldığı listeye göre, 7 Mart tarihli hisse senedi fiyatları ve döviz kurları baz alınarak toplam servet, 16.1 trilyon dolar ile tüm zamanların rekorunu kırdı.

Listenin başında, 342 milyar dolarlık servetiyle Elon Musk yer alıyor. Musk, uzay teknolojisi şirketi SpaceX ve yapay zeka girişimi xAI’ın başarısı sayesinde bir yıl içinde servetine 147 milyar dolar ekledi. Meta’nın kurucusu Mark Zuckerberg 216 milyar dolarlık servetiyle ikinci sırada yer alırken, Amazon’un kurucusu Jeff Bezos 215 milyar dolar ile üçüncü sırada. Oracle’ın kurucusu Larry Ellison 192 milyar dolar ile dördüncü, Fransız lüks devi LVMH’nin sahibi Bernard Arnault ise 178 milyar dolar ile beşinci sırada yer aldı.

ABD’DE ÇEKİRDEK KİŞİSEL TÜKETİM HARCAMALARI ENDEKSİ YÜKSEK ÇIKTI

ABD Merkez Bankası’nın (FED) enflasyon takibinde öncelikli olarak dikkate aldığı çekirdek kişisel tüketim harcamaları (PCE) fiyat endeksi, Şubat ayında beklentilerin üzerinde artış gösterdi. Gıda ve enerji harcamalarının hariç tutulduğu çekirdek PCE fiyat endeksi Şubat’ta bir önceki aya kıyasla yüzde 0,4 artış kaydetti. Yıllık bazda ise yüzde 2,8 yükseldi. Beklenti çekirdek PCE’nin aylık yüzde 0,3, yıllık ise yüzde 2,7 artacağı yönündeydi.

OECD: OKYANUSLAR DÜNYANIN EN BÜYÜK BEŞİNCİ EKONOMİSİ OLDU

Okyanus ekonomisi, bugün bağımsız bir ülke olsaydı dünyanın en büyük beşinci ekonomisi olacaktı. 1995 yılında 1,3 trilyon dolar olan küresel okyanus ekonomisi, 2020 itibarıyla iki kat artarak 2,6 trilyon dolara ulaştı. Aynı dönemde büyümenin yüzde 75’inden fazlası Asya ve Pasifik ülkelerinden kaynaklandı. Doğu Asya, tek başına küresel büyümenin yüzde 56’sını oluşturdu. En büyük okyanus ekonomisine sahip ülkeler arasında Çin, ABD, Japonya, Norveç ve Birleşik Krallık yer aldı.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), "2050’ye Doğru Okyanus Ekonomisi" başlıklı bir rapor yayımladı. OECD’nin raporunda okyanus ekonomisinin sürdürülebilir büyümesi için gerekli adımlar atılmazsa 2050’ye kadar ciddi aksaklıklarla karşılaşılabileceği uyarısında bulunuldu.

Rapora göre, dünya yüzeyinin yüzde 71’ini ve biyosferin yüzde 90’ını kapsayan okyanuslar, üç milyardan fazla insanın gıda güvenliğini sağlarken, küresel mal taşımacılığının yüzde 80’ini ve uluslararası internet trafiğinin yüzde 98’ini üstleniyor.Okyanus ekonomisine turizm, açık deniz petrol ve gaz çıkarımı, gemi inşası ve açık deniz rüzgar enerjisi gibi sektörler katkı sağladı. Ancak OECD, bu büyümenin sürdürülebilirliği için politika yapıcıların acilen harekete geçmesi gerektiğini vurguladı.

Nüfus artışı, iklim değişikliği, enerji dönüşümü, teknolojik gelişmeler ve jeopolitik gerilimler gibi faktörlerin okyanusların sağlığı ve ekonominin geleceği üzerinde belirleyici olacağı vurgulandı.

Rapordaki temel politika önerileri arasında; okyanus yönetimini geliştirmek için politika eylemlerini ve işbirliğini güçlendirmek, fosil yakıtlardan uzaklaşarak enerji geçişini hızlandırmak ve gelişmiş dijital teknolojiler ve veri toplama sistemleri benimsemek yer alıyor. Ayrıca rapor, gelişmekte olan ülkelerle okyanus ekonomisi konusunda daha derin bir işbirliği, okyanus ekonomik faaliyetinin geçim kaynakları ve refaha sağladığı faydaların en üst düzeye çıkarılması ve kırılgan deniz ekosistemlerinin korunması, sürdürülebilir kullanımı ve restorasyonunun teşvik edilmesi çağrısında bulunuyor.