13 Ağustos 2024

HER ZAMANKİ GİBİ – MORGAN HOUSEL

her-zamanki-gibi-morgan-housel

Paranın Psikoloji kitabının yazarı Morgan Housel’in ikinci kitabı Her Zamanki Gibi’nin giriş yazısını okuyucularımıza sunuyoruz.

Geçmişte bir gün Warren Buffett’a yakın biriyle öğle yemeği yemiştik.

Jim diyeceğimiz bu kişi (gerçek adı değil), 2009 sonlarında Nebraska, Omaha’da Buffett ile yaşadığı bir anıyı anlattı. Araba içinde geçen kısa bir konuşmaydı. O dönemde küresel ekonomi felç olmuştu ve Omaha da istisna değildi. Dükkânlar kepenk indirmiş, şirketler kapılarına kilit vurmuştu.

Warren’ın fikrini almak isteyen Jim “Vaziyet çok kötü. Sence ekonomi buradan nasıl toparlanır?” diye sormuştu.

Warren soruyla karşılık vermişti: “Jim... 1962’de en çok hangi çikolatanın sattığını biliyor musun?”

Jim “Hayır” demişti.

Warren “Snickers...” diyerek devam etmişti: “Peki bugün en çok satan çikolatanın hangisi olduğunu biliyor musun?”

Jim yine “Hayır” demişti. Warren bir kez daha “Snickers” karşılığını vermişti.

Sonrası sessizlik. Konuşma orada sona ermişti.

Bu kitap, değişen dünyamızın hiçbir zaman değişmeyen olgularına dair kısa öykülerden oluşuyor.

Tarih kimsenin öngöremeyeceği sürprizlerle dolu. Ve bir o kadar da zamansız bilgeliklerle.

Zamanda yolculuk yapıp bundan 500 yıl öncesine ya da bugünden 500 yıl sonrasına gitseniz, teknolojinin ve tıbbın ne kadar değiştiğine şaşırırsınız. Jeopolitik düzene anlam veremezsiniz.

Dil ve lehçe tamamen yabancı olabilir.

Fakat insanların, tıpkı bugünün dünyasındaki gibi hırsa ve korkuya kapıldığını fark edersiniz.

Riskin, kıskançlığın ve kabile bağlarının etkisiyle hareket eden insanlar tanıdık gelir.

Orada gördüğünüz aşırı öz güven ve dar görüşlülük size bugünkü insan davranışlarını anımsatır.

Mutlu bir yaşamın sırrını arayan ve hiçbir şey kesin olmadığı halde kesinliğe ulaşmaya çalışan insanlarla karşılaştığınızda, bu yönelimlerini tamamen anlaşılır bulursunuz.

Bilmediğiniz bir dünyaya ışınlandığınızda, insanların davranışlarını birkaç dakika izledikten sonra “Ah... Ben bunların hepsini gördüm... Her zamanki gibi...” dersiniz.

Değişim, şaşırtıcı ve heyecan verici olduğu için dikkatimizi çeker. Ancak hiçbir zaman değişmeyen davranışlar tarihin en güçlü dersleridir; çünkü gelecekte bizi nelerin beklediğini önceden gösterirler. Sizin geleceğinizi. Herkesin geleceğini. Kim olursanız olun, nereli olursanız olun, kaç yaşında olursanız olun veya ne kadar para kazanırsanız kazanın, insan davranışlarından öğrenebileceğiniz zamansız dersler vardır ve bunlardan bazıları sonsuza dek öğreneceklerinizin en önemlileridir.

Özünde basit bir fikir; fakat kolaylıkla gözden kaçırılabiliyor. Oysa bir kez kavradığımızda hayatımızı daha iyi anlamlandırabilir, dünyanın niçin böyle olduğunu daha iyi görebilir ve gelecekte bizi nelerin beklediği konusunda daha rahat olabiliriz.

Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, sıklıkla karşılaştığı bir soruya değinirken şöyle demişti: “Bana sık sık önümüzdeki 10 yılda nelerin değişeceğini soruyorlar. Bu soruyu hiç anlamıyorum. Önümüzdeki 10 yılda ne değişmeyecek? Şunu da belirteyim, aslında ikinci soru birincisinden daha önemli.”

Hiç değişmeyen şeyler önemlidir, çünkü geleceği nasıl geleceği nasıl şekillendireceklerini bildiğinizden büyük ölçüde emin olabilirsiniz. Bezos, Amazon müşterilerinin düşük fiyat ve hızlı sevkiyat istemediği bir gelecek hayal etmenin imkânsız olduğunu, dolayısıyla da bu iki şeye çok büyük yatırım yapabileceğini söylüyor.

Bu felsefe hayatın hemen her alanında sonuç veriyor.

Hisse senedi piyasalarının önümüzdeki yıl (veya herhangi bir yıl) ne yapacağını hiç bilmiyorum. Ama insanların hırsa ve korkuya olan güçlü eğilimlerinin asla değişmeyeceğine çok inanıyorum. O yüzden de oturup bunlara kafa yoruyorum.

Bir sonraki başkanlık seçimini kimin kazanacağı hakkında hiçbir fikrim yok. Ancak kabile kimliklerine olan bağlılıklarının, insanların düşüncelerini etkilediğinden eminim; 1000 yıl önce nasılsa bugün de aynı ve 1000 yıl sonra da değişmeyecek.

Önümüzdeki on yılda hangi şirketlerin egemen olacağını bilemem. Ama şirket liderlerinin nasıl başarı sarhoşu olduklarını, tembelleştiklerini, kibire kapıldıklarını, sonunda da üstünlüklerini kaybettiklerini söyleyebilirim. Bu hikâye yüzlerce yıldır değişmedi, hiçbir zaman da değişmeyecek.

Filozoflar hayatımızın sonsuz sayıda farklı versiyonda gerçekleşebileceği ve bizim sadece bu özel versiyonda yaşadığımız fikrini yüzyıllardır tartışmaktalar. Bunu düşünmek çılgınca bir şey ve şu soruyu getiriyor: Hayatımızın sadece bu versiyonunda değil, hayal edilebilecek her versiyonunda geçerli olacak doğrular neler? Bu evrensel doğruların üzerinde durulması gereken en önemli konu olduğu gayet açık; çünkü bunlar şansa, talihe veya tesadüfe bağlı şeyler değil.

Girişimci ve yatırımcı Naval Ravikant bunu şöyle ifade ediyor: “1000 paralel evrenin 999’unda varlıklı olmak istersiniz. Sadece şansınızın yaver gittiği 50 tanesinde zenginlik isteği duymazsınız, bu yüzden de şansı hesaba katmak istiyoruz. Ben kendim için öyle bir yaşam istiyorum ki hayatım 1000 kere sahnelense, Naval bunların 999’unda başarılı olsun.”

Elinizdeki kitabın ana teması da bu: 1000 paralel evrenin hepsi için doğru olan ne olurdu?

Yirmi üç bölümün her biri ayrı bir temayı ele aldığı için birbirinden bağımsız okuyabilir, bazılarını atlayabilir veya istediğinizi seçebilirsiniz. Ancak hepsi aynı ortak noktada birleşiyor:

Kitaptaki her konunun yüzlerce yıl önce olduğu gibi yüzlerce yıl sonra da güncelliğini koruyacağından kesinlikle eminim.

Göreceğiniz gibi bölümlerin hiçbiri uzun değil, teşekkürünüz için şimdiden rica ederim.

Birçok bölümün konusu, tarihin ve psikolojinin kesişimiyle ilgili yazılar kaleme aldığım Collaborative Fund’daki blogumdan geliyor.

İlki, hayatımın en korkunç günüyle ilgili kişisel bir hikâye ve dünyanın ne kadar kırılgan olduğuna ışık tutuyor.

Scala Yayınclık’tan kitaba ulaşmak için:

Her Zamanki Gibi

Morgan Housel

https://www.scalakitapci.com/her-zamanki-gibi

T-Soft E-Ticaret Sistemleriyle Hazırlanmıştır.