Dağda yürüyorsunuz. Aniden büyük bir çığ size doğru geliyor; ondan kaçıyorsunuz ve altında kalmamaya uğraşıyorsunuz... Çığı burada devalüasyon, enflasyon, işsizlik gibi birikimlerinizi yutmaya hazır bir canavar olarak hayal edin. Çığın altında kalmamak, ondan korunabilmek için onu öngörmeli, ona karşı önlem almalısınız. Fakat ne yazık ki çoğu zaman çığ sizi en beklemediğiniz anda şaşırtır ve kendinizi son sürat üzerinize doğru gelen bir kar kütlesiyle baş başa bulursunuz. O anda yapacak bir şey kalmamıştır; artık çok geçtir!

Çoğu finansal kriz doğal bir afete benzer ve en beklenmedik anda kopar. Hızlı gelişir ve kısa sürede çevresine büyük zararlar verir. Farklı tabii ortamlar özelliklerine göre afetlere daha az ya da daha çok yatkındır. Benzer şekilde her ülke ekonomisinin de kendine özgü bir sistemi, tabiatı bulunur. Bu farklı düzenlerde krizlerin oluşması da doğaldır. Ancak kimi ekonomik sistemler, tür ve yapıları gereği birtakım sıkıntı ve bunalımlara daha fazla maruzdurlar. Tıpkı bitki örtüsünden yoksun dağ yamaçlarının çığ düşmelerine daha fazla meyilli olduğu gibi...

Fakat nasıl ki doğal afet kaynaklı zararları sınırlayıcı önlemler almak mümkünse, ekonomi katılımcıları da olası finansal kriz ya da dalgalanmalara karşı hazırlanarak, bunların yarattığı olumsuzluklardan en az hasarla kurtulma imkânına sahiptir.

Günümüzde hızla globalleşen ekonomik düzen, sağladığı birçok kazancın yanında türlü olumsuzlukları da barındırarak, birtakım ekonomik zorlukları daha da derinleştirmektedir. Küresel düzen, kur riskleri gibi bazı fiyat hareketlerinin etkisini deyim yerindeyse büyütece tabi tutar ve bu nedenle ekonomi katılımcıları için bunlardan korunma gereksinimi doğar. İthal girdiye dayalı bir ekonomik yapıya sahip olan ülkemiz sözkonusu olduğunda, üretici firmalar başta olmak üzere tüm ekonomi katılımcılarının kur riskini kontrol altına alma gereksinimi ilk plandadır. Kur ve diğer birçok konuda fiyat risk sınırlamasını, basit ve en maliyetsiz şekilde Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları’nın (VİOP) korunma/hedge amaçlı kullanımı sayesinde elde etmek mümkündür. Kitabımızın nihai amacı da bu bilincin oluşmasında katkı sağlamaktır.

Ancak nihai maksadımız VİOP’un yararlı kullanımını açımlamak olsa da, hedefe giden yolda ilk durağımız finansal piyasalar ve burada yer alan aktörler olmalıdır. Öncelikle finansal piyasaların işlevleri, piyasa aktörleri ve aktörler arasındaki etkileşimleri sade bir dille tanınır kılmaya çalışacağız. Çalışmanın ilk kısmında ekonominin temel esasları ele alınırken aynı zamanda, ekonomi dilinde sıkça kullanılan terimleri aydınlatmayı kendime görev bildim. Böylece kitap ilk bölümünde, finans konusunda bilgilenmeyi dileyen herkes için temel bir finans öğretisi temin etmeyi hedefliyor. Bu ilk bölümün bir diğer amacı ise, takip eden ikinci ve üçüncü kısımlara konu olan vadeli piyasaların anlatımına uygun bir zemin hazırlamak ve konunun bu bilgiler ışığında daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Kitabımız ilk bölümde risk faktörü ve risk yönetimine de vurgu yaparken, ikinci kısım Vadeli Piyasalar ve Korunma Mekanizma’larını enine boyuna inceleyerek ve herkes için anlaşılır kılmaya özen gösterir. Üçüncü ve son bölüm ise korunma stratejilerinin gerçek verilere dayalı uygulama örneklerine ayrılmıştır. Bu kısımlarda verilen teorik ve kuramsal verileri güncel ve yerel örneklerle desteklemekte maksadımız ise, her kesim tarafından rahatlıkla okunabilecek bir finansal başucu kitabı temin etmektir.

Vadeli piyasalar nedir? Bu deyim ne anlama gelir? Kur riski ve belli başlı fiyat risklerinden korunmak için nasıl kullanılır? İşte elinizdeki kitap tüm bu sorulara cevap ararken, farkındalığınızı da artırarak size bu konuda ışık tutmaya çalışmaktadır.

“Piyasa katılımcıları ile düzenleyici kurumların görüşleri mevcut şartlarla hiçbir zaman uyuşmaz. Yani piyasalar ekonomik teorinin gerektirdiği dengeye hiçbir zaman ulaşamazlar”[1]

İşte bu belirsizlik ortamında vadeli piyasa kullanımı, finansal kur riskinden ve daha birçok ürünün fiyat riskinden korunmanın en etkin yöntemlerinden biridir. Ancak bu yöntem nedir? Bu yöntemin kullanımı nasıl gerçekleşir? Yalnızca spekülatif uygulamalara yaradığı sanılan, “risk seviyesi çok yüksek” işlemler olarak sınıflandırılarak yatırımcıya uyarılar yapılan vadeli piyasa kontratlarının, aslında fiyat risklerinden korunma amacıyla yani hedging için icat edildiğini duymuş muydunuz? Vadeli/gelecek piyasalarda bu korunma uygulaması konusunda ne kadar bilgi sahibisiniz?

Büyük kuruluş ve şirketler finansal korunma konusunda yurtdışı Swap ve Opsiyon piyasalarına başvururlar. Peki küçük ve orta ölçekli kuruluşlar? Ya bireysel yatırımcılar? Onlar ne gibi finansal enstrümanlara sahipler?

İşte gelecek piyasaların önemi tam da burada ortaya çıkar. Benzer korunma yöntemlerine göre (swap- opsiyon- forward) gelecek kontratların çok daha düşük bir maliyet içermeleri, kolay ulaşılabilirlikleri -ülkemizde VİOP sisteminin oturması sayesinde- bu piyasaya potansiyel katılımcı sayısını önemli oranda artırır. Maalesef günümüzde bu geniş iştirakçi potansiyeli bir türlü gerçeğe dönüşemediğinden Türkiye Gelecek Piyasaları hak ettiği yükseklik ve derinlikteki işlem hacimlerine ulaşamamaktadır. Halbuki KOBİ’ler[2] ve hatta bireyler, swap gibi yüksek maliyetli enstrümanlar olmaksızın, VİOP[3] gibi yurtiçi organize bir piyasada başta kur riski olmak üzere birçok ürün fiyat riskine karşı rahat bir korunma sağlayabilir.

Elinizdeki kitabın amacı, bu finansal piyasayı, onun işleyiş mekanizmalarını ve riskten korunma imkânlarını anlaşılır bir dille açıklamak, mümkün olduğunca çok kişiye ulaşarak bilinir kılmaktır. Ancak bunun için okuyucu ile ortak bir zeminde buluşmak gerekiyordu. Bu nedenle yukarıda da belirttiğimiz gibi, kitabın ilk kısmı ekonomiye ilişkin temel kavramlar, piyasaların işleyişi, risk ve risk farkındalığına ayrıldı. Konumuz türev araçlar olunca, sağlam temeller üzerine kurulu adımlar ile gitme zorunluluğu doğdu. Amacımız herkes tarafından anlaşılabilmek ise, işe en başından başlayıp, gerekli kavramların altını doldurarak hedefe varmalıyız! Vadeli piyasalarda işlem yapın ya da yapmayın, kitabın ilk kısmında yer alan bilgiler, evrilen ekonomik ortamda herkesin bilgi dağarcığında bulunması gereken temel bilgilerden oluşur.

İkinci kısım risk farkındalığı ve yönetimine yer verirken, üçüncü ve son kısım ise Türev Piyasalar, Gelecek Piyasalar ve VİOP ekseninde korunma imkânlarının aktarımı, salt oyunun kurallarının anlatımının ötesine geçerek, dayandığı mantık ve içerdiği strateji imkânlarını da uygulamalı örnekler ile açığa çıkarmaya çalışır.

Sitemizden kitaba ulaşmak için

Baykuş’un Gör Dediği

Irmak Nural

https://www.scalakitapci.com/arama?q=bayku%C5%9Fun+g%C3%B6r+dedi%C4%9Fi

[1] George Soros, Finansal Piyasalar İçin Yeni Paradigma (İstanbul: İnkılab Kitabevi Yayınları, 2009), s. 9.

[2] Küçük ve Orta Ölçekli Girişimciler

[3] Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası